Ofte stilte spørsmål hos gravide

Nei, du bør ikkje bruke snus, røyk eller anna tobakk når du er gravid.

Mange veit ikkje at bruk av snus i svangerskapet gir risiko for fosteret som på mange måtar er lik risikoen ved røyking i svangerskapet. Snus er ikkje anbefalt som middel for å slutte å røyke for gravide, og snus er ikkje eit risikofritt alternativ til røyking for ei gravid kvinne.

Snusing kan føre til at fosteret blir utsett for meir langvarig tilførsel av nikotin enn ved røyking, sidan snusen ofte ligg lenger i munnen samanlikna med å røyke ein sigarett. Nikotinen i tobakken gjer at blodårane i morkaka og i livmora trekk seg saman. Dermed får barnet mindre tilførsel av oksygen og næring.

All bruk av nikotin i svangerskapet medfører auka risiko for mellom anna:

• Dødfødsel
• Lav fødselsvekt
• Pustestans og krybbedød i nyføddperioda
• Spontanabort
• Komplikasjonar med livmor og morkake, som kan vere farlig for både mor og barn

Du kan lese meir om bruk av snus og røyk hos helsenorge.no

Snakk med jordmor eller fastlege dersom du treng råd eller hjelp til å slutte, eller sjå nettsida Slutta.no frå Helsedirektoratet.

Både fastlege og jordmor har nødvendig kompetanse for å ivareta deg og det ufødte barnet i svangerskapet. Kven du går til kontroll hos er ditt eige val, men vi tilrår ein kombinasjon. Innhaldet i oppfølginga du får er det same, basert på nasjonale retningsliner.

Du kan fritt bytte mellom fastlege og jordmor i løpet av svangerskapet dersom du ønsker det. Mange vel å kombinere dei to yrkesgruppene, for eksempel ved å ta første kontroll hos fastlege for så å gå til jordmor resten av svangerskapet.

Ta kontakt med helsestasjonen eller legekontoret så snart som råd dersom du ikkje kan møte, slik at vi kan avtale ein ny time og nokon andre kan få den timen du skulle hatt.

Varigheita på svangerskapet blir rekna frå første dag i siste menstruasjon. Befruktninga skjer først ca. 14 dagar etter dette.

Målingar frå ultralydundersøkinga rundt veke 17–19 blir brukt til å fastsette termindatoen. Termindatoen er likevel berre ein estimert fødedag, og eit normalt svangerskap varierer frå 37 til 42 veker. Føder ein før veke 37 blir det rekna som prematur fødsel, etter veke 42 blir det rekna som overtidig svangerskap.

Her er nokre gode nettsider som beskriv utviklinga i svangerskapet, både for fosteret og mor, og som inneheld tips og råd:

• Gravid uke for uke - Helsenorge.no
• Graviditetsoraklet - Norsk Helseinformatikk

Når du er gravid har du behov for ekstra energi. Dette bør dekkast av næringsrik kost, og du bør unngå å slanke deg når du er gravid. Hugs at næringsinnhaldet i det du et påverkar barnet i magen. Dei same kosthaldsråda som gjeld for vaksne, gjeld også for gravide. Du treng berre litt meir. I gjennomsnitt:

• 1-3 månad: Ei frukt, til dømes ein banan (100 kcal).
• 4-6 månad: Eit mellommåltid, til dømes ei brødskive og ei frukt (300 kcal).
• 7-9 månad: To mellommåltid, til dømes havregraut og ei brødskive (500 kcal).

Å gå opp i vekt er bra for både di eiga og barnet si helse. Anbefalt vektauke varierer ut frå den KMI ein har ved starten av svangerskapet, og kan vere alt frå 5-18 kilo. Vekta aukar som oftast mest i siste del av svangerskapet. Både for stor og for lita vektauke i svangerskapet kan medføre risiko for deg og barnet. Difor følgjer vi med på vekta di i svangerskapskontrollane.

Mat og drikke gravide bør unngå:

• Avstå heilt frå inntak av alkohol.
• Enkelte matvarer som kan innehalde mikroorganismene toksoplasma og listeria.
• Enkelte typar fisk og sjømat, sjå Mattilsynet.
• Naturlegemiddel som manglar dokumentasjon om verknad og trygg bruk
• Unngå meir enn 100-200 mg koffein dagleg frå kaffe og koffeinhaldig drikk, som te, cola og såkalla ”energidrikkar”. Mattilsynet oppgir kor mykje koffein det er i ulike produkt.

For mykje koffein i svangerskapet kan auke risikoen for spontanabort. Du bør heller ikkje ete mykje lakris, sidan dette inneheld eit hormonforstyrrande stoff.

God mathygiene er ekstra viktig i svangerskapet:

• Vask hendene før du lagar mat, før du et og mellom handtering av ulike råvarer. Gravide bør vere spesielt nøye med å vaske hendene etter å ha vore i kontakt med jord, sand og dyr.
• Bruk reint utstyr og reine klutar. Vask knivar og skjerefjøl ofte, og hald kjøkkenbenken rein. Vask kjøkkenkluten i maskin eller bytt den ofte. Skift eller vask utstyr mellom kvar arbeidsoppgåve eller råvare, slik at smittestoff ikkje blir overført.
• Varm mat skal vere rykande varm. Bakteriar veks i lunken mat. Ved temperatur over 70°C blir dei fleste bakteriane drepne.
• Hald rå og tillaga mat frå kvarandre. 

Du finn meir informasjon om kosthald for gravide på Mattilsynet

Helsenorge.no har ei god oversikt over dei vanlegaste plagene i svangerskapet.

Det varierer korleis kvinner opplev endringane i kroppen, og kva plager ein får. Nokre gongar er plagene små, og til å leve med. Andre gongar kan det vere behov for tiltak. Det kan og vere stor forskjell på kva for plager ein får, frå eit svangerskap til det neste.

Dersom plagene utviklar seg til å bli eit problem, bør du ta det opp med jordmor eller fastlege på svangerskapskontrollane.

Sjølv om du har eit sunt og variert kosthald, er det vitaminar og mineralar du bør vere ekstra påpasseleg med. Dette for å sikre at du dekkjer ditt og babyen sitt behov. Desse behova blir dekte ved å ta ein multi-vitaminmineraltablett dagleg.

Folat: Så tidleg som mogleg i svangerskapet, og aller helst før du blir gravid, bør du ta tilskot av folat (400 mikrogram per dag), fram til 12. svangerskapsveke.

D-vitamin: Det er  anbefalt at du får i deg 10 mikrogram vitamin D per dag; det same som når du ikkje er gravid.

Jod: Du bør ta eit daglig kosttilskot med 150 μg jod dersom du:

• et kvit saltvannsfisk ofte, men få i deg mindre enn seks dl kumjølk/yoghurt per dag, eller
• ikkje et (eller et lite av) kvit saltvannsfisk og samtidig får i deg mindre enn 8 dl kumjølk/yoghurt.
• Er du usikker på om du får i deg nok jod kan du sjekke dette med jodkalkulatoren på Melk.no

Ver også merksam på desse vitaminane og minerala:

Jern: Om du treng tilskot av jern er avhengig av jernlagra du har i kroppen ved starten av svangerskapet. Dette blir målt ved blodprøve på svangerskapskontroll, og jordmor eller fastlege vil gi rettleiing dersom du treng tilskot av jern.

Kalsium: Dersom du ikkje drikk kumjølk og/eller brukar meieriprodukt dagleg, bør du bruke plantedrikkar som er tilsett kalsium eller ta tilskot.

Vitamin B12: Dette vitaminet finst berre i mat frå dyr. Dersom du har eit vegansk kosthald eller får i deg lite animaliske produkt, bør du ta tilskot.

Omega-3 feittsyrer: Fisk og sjømat er den primære kjelda til omega-3 feittsyrer. Dersom du et lite eller ingen fisk og sjømat kan du ta tilskot i form av tran. For eit vegansk kosthald finst det tilskot i form av algeolje. Indirekte kjelder til omega-3, som valnøtter, linfrø og andre planteoljar er usikre, sidan det varierer frå person til person i kor stor grad desse blir omdanna til omega-3 i kroppen.

Bekkenløysing skuldast ei hormonell forandring som skjer i kroppen til alle kvinner når dei er gravide. Dette er som regel uproblematisk, men enkelte får så sterke smerter at det hemmar dei i dagleglivet.

Bekkenløysing skjer for at barnet skal passere gjennom fødselskanalen. Dette er ufarleg, men plagsamt. Dei fleste blir smertefrie nokre veker etter fødselen. Symptom på bekkenløysing er smerter i bekkenet. Denne smerta kan også stråle ut til lysken, innsida av låra, nedover beinet mot kneet og i seteregionen.

Bekkenleddsmerter (forklart av FORMI)

Det finst ingen kur for bekkenløysing, men trening kan førebyggja vanskar knytt til tilstanden. Ellers handlar mykje om å lytte til kroppen, respektere si eiga smertegrense og tenke igjennom daglege gjeremål.

Meir informasjon om bekkenløysing og gode råd finn du hos Helsenorge.no

God kondisjon og sterke musklar, ledd og skjelett gir betre vilkår for ein sunn graviditet. Friske gravide, som ikkje har hatt komplikasjonar ved tidlegare svangerskap, bør vere fysisk aktive. Har du vore lite aktiv tidlegare, er det ein god idé å starte med trening når du blir gravid. Auk gradvis treningsmengda til anbefalingane. Dei som allereie trenar aktivt kan fortsette med dette.

Allsidig aktivitet med både styrke- og kondisjonstrening er bra. Du treng ikkje å ta i så veldig hardt for å oppnå ein positiv effekt, men du bør bli varm og litt andpusten i minst 150 minutt kvar veke. Du kan lese meir om trening når du er gravid og etter fødsel hos Helsenorge.no

Medisinbruk er noko jordmor eller fastlege vil snakke med deg om på svangerskapskontroll. Dei vil kunne gi rettleiing, og sørge for at du får nye reseptar dersom det er behov for å bytte medikament på grunn av graviditet. Om du har spørsmål omkring medisinbruk som gravid kan du og ta kontakt med Trygg Mammamedisin enten ved å ringe tlf. 22 92 11 00 eller ved å sende inn spørsmål via deira nettside. Du finn og råd omkring dei vanlegaste medisinane, som til dømes reseptfrie smertestillande og allergimedisinar. 

Nei. Alkohol kan skade fosteret gjennom heile svangerskapet. Alkohol som du drikk går direkte til barnet via morkaka, og kan gi alvorleg skade. Alle organ hos fosteret kan bli påverka, og utviklinga kan bli forstyrra.

Barn som blir utsett for alkohol i svangerskapet, kan få åtferd- og lærevanskar, problem med konsentrasjon og hukommelse, og dei kan ha vanskar med å forstå konsekvensane av handlingane sine.